Friday, August 29, 2014

Hunger of a different kind….. to learn, to shine...

Education and the lack of  its need has been one of the most pressing challenges VSSM tackles daily while working with the nomadic communities.  The state  government lists 40 communities under the nomadic and de-notified communities out of which 19 of the most marginalised nomadic communities have absolutely zero or negligible level of literacy.  Through generations the nomadic communities have lived on their inherent wisdom, knowledge and skills however the need for education has never been as vital as it is today for these communities to survive. 

Education is one of the important components of programs VSSM undertakes to empower these communities. A multi pronged approach using various strategies are adopted by VSSM to ensure children attain access to education.  In the settlements where government schools have not reached or where children face difficulties accessing the nearby government schools VSSM operates its own program of Bridge Schools. Currently more than 800 children are learning with these schools. Apart from these schools VSSM makes continuous efforts to enrol children form nomadic communities to favourable educational institutions. It is ensured that kids perform well at such institutes,  This year we put five boys in Deesa’a St. Xaviers School and Hostel. Vishnu, Shravan and Vipul- 3 boys from Fulvadi community were enrolled in standard 9th whereas Sendho and Karan were enrolled in standard 8th and 5th respectively. Both these boys are from Saraniya community. The Fulvadee boys are first to reach 9th grade while the Saraniyaa boys are first generation school goers.The chief administrator of this institute  Father Harry Pinto is a very carrying and affectionate gentleman showering lot of love on these boys. 

I visited  these boys on 27th Aug to see how they were doing and adjusting to the new setup. Father Pinto was all praise for the boys.

'This Karan loves to be naughty, everyday we get to hear about his pranks from other boys!!’ said Father Pinto with a loving smile. 
‘Is it necessary to be naughty everyday, Karan, what if we try to reduce the amount of pranks?’ I inquired. 
‘Once a week should be OK, right Karan??’ joked Father Pinto.
On hearing this Karan could not stop him laughter. After a hearty laugh he added ‘Ben, we love begin here, it is  so much fun’
The camaraderie between the students and the Father reminded me of Totto Chan and her  teacher. 
We are extremely grateful to Shri. Chandrakantbhai Mataliya for sponsoring education of these boys and being a reason behind their smiles. 

A few months back when Vishnu, Shravan  and Vipul expressed their desire to study further their families had completely refused. ‘You  know how to read and write so where is the need to study further, pick up the sack and set out to beg’  is what their families  asked them to do. ‘I will not go to beg, I want to study further,’ demanded Vishnu. After his exams  were over Vishnu called up VSSM team member Naranbhai and narrated his dilemma. Naranbhai and Bhagubhai spoke to Vishnu’s father and other members of the settlement. Eventually they agreed to send the boys for further studies. 

If such trend continues with other communities and settlements, a better tomorrow is not faraway…..

The boys and their mentor pose for us in the picture below…

ગુજરાતીમાં અનુવાદ..

વિચરતી જાતિમાં શિક્ષણની જ્યોત પ્રજ્વલિત થઇ ચુકી છે
વિચરતી જાતિમાં ૪૦ સમુદાયનો સમાવેશ સરકારે કર્યો છે આ ૪૦માંથી ૧૯ જાતિઓ એવી છે કે, જેમાં પ્રાથમિક શિક્ષણનું પ્રમાણ ખુબ આછું આમ તો નહીવત કહીએ તો પણ ચાલે.. vssm આ સમુદાયના બાળકો ભણતા થાય એ માટે પ્રયત્નશીલ છે. જે માટે તંબુશાળા અને હોસ્ટેલો ચાલે છે જેમાં ૮૦૦ ઉપરાંત બાળકો ભણે છે. 
vssmની હોસ્ટેલમાં તો બાળકો ભણે જ છે એ સિવાય પણ એવી હોસ્ટેલ જ્યાં સારું શિક્ષણ મળતું હોય ત્યાં પણ આપણે બાળકોને દાખલ કરાવીએ છીએ અને આ બાળકો સારું ભણે એનું ધ્યાન પણ રાખીએ છીએ.. આ વર્ષે ફૂલવાદી સમુદાયના વિષ્ણુ, શ્રવણ અને વિપુલ જેઓ ધોરણ -૯માં અને સરાણીયા સમુદાયના સેધો ધો. ૮ અને કરણ ધો.૫માં ભણે છે તેમને ડીસાની ‘સેન્ટ ઝેવિયર્સ સ્કૂલ’ અને હોસ્ટેલમાં દાખલ કર્યા. ફૂલવાદીમાંથી આ ત્રણ છોકરાંઓ પહેલાં છે જે ધો.૯માં ભણી રહ્યા છે. જયારે સરાણીયાની આ પહેલી પેઢી છે જે ભણી રહી છે... આ સ્કૂલના સંચાલક ફાધર હેરી પિંટો આ બાળકો ઉપર ખુબ પ્રેમ રાખે. 

૨૭/૮/૧૪ ના રોજ આ બાળકોને મળવા ગઈ ત્યારે ફાધરે આ પાંચે ભણવામાં ખુબ સારા છે એમ વાત કરી અને કહ્યું, ‘આ કરણ ખુબ મસ્તી કરે.. રોજ એની મસ્તી અંગે મને બીજા વિદ્યાર્થી પાસેથી સાંભળવા મળે, શિક્ષકને પણ દોડાવે..’ (ખુબ પ્રેમાળ હાસ્ય સાથે ફાધરે આ કહ્યું) મેં કરણને કહ્યું, રોજ મસ્તી ના કરીએ તો ના ચાલે? આપણે એનું પ્રમાણ જરા ઓછું કરવાની કોશિશ કરીએ તો? હું આ વાત કરતી હતી ત્યાં ફાધરે કહ્યું, અઠવાડિયે એક વખત ચાલે કરણ? ધીર- ગંભીર મોઢું રાખી ઉભેલા કરણને ફાધરની આ વાતથી એવું જોરથી હસું આવ્યું.. અને પછી કહ્યું, ‘બેન અમને અહી મજા આવે છે...’ મને તોતોચાન અને એના શિક્ષક યાદ આવી ગયા. આ બાળકોની ફી ભરતા આદરણીય શ્રી ચંદ્રકાંતભાઈ માટલીયા નો આભાર માનું છું જેમના કારણે આ બાળકોના મોઢા પર મીઠું સ્મિત છે ...

વિષ્ણુ, શ્રવણ અને વિપુલે આગળ ભણવાની વાત કરી ત્યારે એમના પરિવારે એમને સ્પસ્ટ ના પાડી હતી. આપણે વળી ભણીને શું કરવાનું? લખતાં-વાંચતા આવડી ગયું બહુ થઇ ગયું.. હવે ખભે ઝોળી નાખી માંગવાનું કરો! પણ વિષ્ણુએ ના પાડી એણે કહ્યું, ‘હું માંગવાનું કામ નહિ કરું, મારે ભણવું છે..’ એની પરીક્ષા પત્યા પછી vssmના કાર્યકર નારણને વિષ્ણુએ ફોન કર્યો અને આગળ ભણવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી અને એમાં શું તકલીફ છે એ અંગે વાત કરી. વિષ્ણુના બાપા અને વસાહતના લોકોને નારણ અને ભગુભાઈએ સમજાવ્યા છેવટે વિષ્ણુ સાથે શ્રવણ અને વિપુલને ભણાવવા આગેવાનો તૈયાર થયા.

વિચરતી જાતિમાં શિક્ષણની જ્યોત પ્રજ્વલિત થઇ ચુકી છે હવે એમનું ભવિષ્ય ઉજળું થવાને ઝાઝી વાર નથી...
ફોટોમાં ફાધર સાથે પાંચે વિદ્યાર્થી... 

New habit for a new beginning….

Traditionally the Salat community was involved with the occupation of  maintaining and selling manual flour mills. However with the collapse of this occupation they now roam around and are engaged in selling bedsheets, carpets etc. 

22 Salat families staying in Vijapur have been able to acquire Voter Cards and BPL Ration Cards as a result of efforts by VSSM.Currently,  we are in process of filing applications for residential plots for these families. One of the mandatory documental  requirement for processing the application for a residential plot is  of a 'caste certificate', only when a family has a caste certificate it is entitled to receive a free plot from the government. Acquiring a caste certificate is one of the most  lengthy  procedures. A government ruling dated 6/2/08 empowers the  Mamlatdar or any government official to grant caste certificate. Hence when the extremely proactive Mamlatdar of Vijapur Shri. Tank was briefed about the issue he immediately asked us complete the necessary procedures and submit the papers in the Mamlatdar office. When a sensitive and empathic officer is at the realm of such matters how swift these tasks become!!! Ever since Shri.  Tank  has been in charge of Vijapur the daily hurdles we face in ensuring entitlements for nomadic tribes have greatly decreased. 

Acquiring a plot is a time consuming process and take time sometimes years hence in the meanwhile we have been peeping up these Salat families to begin saving for the house they will be constructing  soon. The government provides Rs. 45,000 for construction of house which is not going to be enough for building a home. The families have agreed to do so by opening a bank account. 
In the picture below : Tohid filling up the forms and with families at the bank…. also passbooks of Dafer families of Vijapur who have opened up their bank accounts as well. 

ગુજરાતીમાં અનુવાદ...

સલાટ સમુદાયનો વ્યવસાય આમ તો ઘંટી ટાંકવાનો અને વેચવો પણ હવે આ વ્યવસાય પડી ભાંગ્યો છે. આજે સલાટ પરિવારો ચાદર, ગાલીચા વેચવાનું કામ કરે છે અને એ માટે ગામે ગામ વિચરણ કરે છે. 
વિજાપુરમાં રહેતા ૨૨ પરિવારોને vssm ની મદદથી મતદાર કાર્ડ, BPL રેશનકાર્ડ મળ્યા. હવે આ પરિવારોને સરકાર દ્વારા પ્લોટ મળે એ માટેની દરખાસ્ત તૈયાર કરી રહ્યા છીએ. જે માટે જાતિનું પ્રમાણપત્ર જોઈએ જ અને તે મળે તો જ  વિચરતી અને વિમુક્ત જાતિઓને મફત પ્લોટ ફાળવાના ઠરાવ પ્રમાણે પ્લોટ મળી શકે. સરકારે જાતિ પ્રમાણ પત્ર મામલતદાર શ્રી તથા અન્ય અધિકારી આપી શકે એ માટેનો ઠરાવ તા.૦૬/૦૨/૨૦૦૮ના રોજ કર્યો છે એ ઠરાવના આધારે આપણે મામલતદાર શ્રીટાંક સાહેબને વાત કરી અને એમણે આ પરિવારોના ફોર્મ ભરીને આપી દેવા કહ્યું. એક સંવેદનશીલ અધિકારી ચાહે તો કેટલું થઇ શકે એનું ઉત્તમ ઉદાહરણ શ્રી ટાંક સાહેબ છે એમના આવવાથી વિજાપુરમાં વિચરતી જાતિઓના ઘણા કામ ખૂબ સરળ થઇ ગયા છે.

સલાટ પરિવારોને આપણે કહ્યું કે, ‘પ્લોટ મળશે. સરકાર રૂ.૪૫,૦૦૦ મકાન સહાય આપશે.(એમના નામ BPL યાદીમાં નથી એટલે નહિ તો રૂ. ૭૦,૦૦૦ મળે.) પણ આટલી રકમમાંથી ઘર બનવાના નથી. તમારી બચત પણ જોઈએ ને.. હજુ પ્લોટ મળવામાં ઘણો સમય લાગી જશે ત્યાં સુધી બચત તો શરુ કરી દઈએ તો ઘર બાંધવામાં એ કામ લાગશે. આપણી વાત માની આ પરિવારો બેંકમાં ખાતા ખોલાવવા તૈયાર થઇ ગયા.’

નીચે ફોટોમાં vssm ના કાર્યકર તોહીદ સલાટ વસાહમાં આ પરિવારોના બેંકમાં ખાતા ખોલાવવાના તથા જાતિ પ્રમાણ પત્ર મેળવવામાટેના ફોર્મ ભરતા જોઈ શકાય છે.
ઉપર પ્રમાણે જ વિજાપુરના ડફેર પરિવારોના પણ બેંકમાં ખાતા ખોલાવ્યા છે જેની પાસબુક પણ જોઈ શકાય છે. બસ આ પરિવારો વધુ મહેનત કરી બચત કરતા થાય તે કરવાનું છે...



Tuesday, August 26, 2014

A locker that travels around…..

Not many have the opportunity of working with some of the most mysterious,  intriguing, generous, gracious and yet extremely vulnerable, marginalised communities of our vast country - The Nomads. VSSM feels humbled to be able to work for the empowerment of these communities. The work we are into involves interacting with various sections of society, engaging in a dialogue with them, bringing to light the issues these communities face everyday. During one such interaction a Sarpanch expressed his understanding of these communities. It was extremely surprising to here about such hypothesis coming from a individual like him who is expected to have a wiser and wider world view!!

‘Ben, do you know these people are fooling you when they say they have nothing to survive on. And the individuals like you work to help them, just look at them closely and realise how much money they have!!’ said the sarpanch. 

I was astonished to hear such narration from him, if these nomads are  rich, have money than  how come i don’t see any riches and wealth???  How do you say so I inquired……

‘Ben have you seen the amount of jewellery these women wear everyday, how can they afford to have so much jewellery when they have no money, have you seen their footwear, they are so expensive too,  almost Rs. 500 a pair!!!’ announced the Sarpanch. 

 The hypothesis made by the Sarpanch left me in no mood to argue with his limited understanding but the need to clarify his judgement of these poor families compelled me to speak up. Also certain biasis had to be clarified or else these communities  would never cross the threshold of  poverty. 

‘Where do you keep the jewellery and money in your house??’ I questioned.

‘Why do you ask so, in the almirah or locker of course.’ he replied. 

‘These nomads stay in wilderness, under the sky!!! Have you seen them having any bank accounts?’ I questioned. 

He had no reply to this query of mine. 

The homes of these tribes are made between branches, twigs, old jute bags, tarpaulin and all the other waste.  Both the husband and wife are out to earn living. Nobody stays home to protect homes or belongings. Even after both earning it is difficult to make ends meet and yet it and when the year is good the first thing they buy with the added income is a piece of jewellery which the women of the household keep wearing all the time as they have no other place to store they valuables. The women turned into a mobile locker or safe!! The accumulated jewellery is their savings so if need be,  in case of major illness or celebration they sell some of it. Who else is going to lend them money when nobody knows them well enough?? And what footwear are you talking about when all they can afford are cheap plastic flip-flops.Infact not all can afford even a single pair of slippers.   Gone are the days when they would get these pure leather flats that got better with time and last a decade..

The Sarpanch could not argue any more. But it is not only him there are hundred and thousands like him  in the society who have such false assumptions about these tribes. 

The pictures gives a glance of the jewellery the women from some of the tribes wear and the footwear the Sarpanch mentioned about…….

ગુજરાતીમાં અનુવાદ...

હરતી ફરતી તિજોરી..

વિચરતી જાતિઓ સાથેના કામો દરમ્યાન જાત ભાતના લોકોને મળવાનું થયું. એમાં એ મહાશય આમ તો એક ગામના સરપંચે મને પ્રશ્ન કર્યો કે, તમે આ સમુદાયને વસાવવા માટેનો પ્રયત્ન કરો છો. સરકાર આ પરિવારોને રહેણાંક અર્થે જમીન આપે એ માટે ભારે જેહમત ઉઠાવો છો પણ બેન આ બધા તમને મુર્ખ બનાવે છે! એ લોકો પાસે ઘણાય પૈસા છે! તમે એમને ધ્યાનથી જોશોને તો તમને પણ ખ્યાલ આવી જશે. સાંભળીને નવાઈ લાગી. મે તો આ પરિવારો પાસે એવા કોઈ પૈસા જોયા નથી તો આ ક્યારે જોઈ આવ્યા? મેં સરપંચને પૂછ્યું, 
‘તમને એવું કેમ લાગે છે કે આ લોકો પાસે ઘણા પૈસા છે? આ લોકો કોઈને વ્યાજવા પૈસા ધીરે છે?’
‘અરે બેન તમે એમની બહેનોએ પહેરેલા દાગીના જોયા? લો બોલો પૈસા નથી તો દાગીના ક્યાંથી આવે? અને એ પણ બારે મહિના પહેરી રાખે? અરે એ લોકો જે જોડા પહેરે છે ને એની કિંમત પણ રૂ.૫૦૦ હશે!’
આ સાંભળી પહેલાં થયું જવા દે આમને કોણ સમજાવે. પણ પછી થયું આમને આ દાગીના અને આ રૂ.૫૦૦ ના જોડાનું રહસ્ય નહિ કહું તો એ આ પરિવારોને ક્યારેય સમજવાના નથી. ઉલટાનું એમના ગામમાં ઝાપરું નાખવાના પણ પૈસા લેશે. એટલે મેં સરપંચ ને કહ્યું,
‘તમારા ઘરે તમે કિમતી દાગીના અને વધારાના રૂ. શામાં રાખો છો? એમણે કહ્યું, લો આવું કેમ પૂછ્યું? તિજોરીમાં અને બેંકમાં જ રાખીએ ને!’
આ વિચરતી જાતિના છાપરામાં તમે કોઈ તિજોરી જોઈ? એમનું કઈ બેંકમાં ખાતું છે એ તમે પૂછ્યું? 

આ સાંભળી એ કંઈ બોલ્યા નહિ. અરે સાહેબ વિચરતી જાતિના છાપરાં સાડી, પ્લાસ્ટિક, કે કંતાનોની આડાશોમાં બાંધેલા હોય. ચોવીસ કલાક એ છાપરાં સાચવવા કોઈ હાજર પણ ના હોય. પેટીયું રળવા બહેન અને ભાઈ બંનેને કમાવવા જવું પડે. એક સાંધે ત્યાં તેર તૂટે એવી હાલત હોય.. આમાં જયારે સારો ધંધો થાય અને હાથમાં પૈસા આવે એટલે સૌથી પહેલાં એની પત્નીના દાગીના ખરીદે.. અને આજ દાગીના જયારે કોઈ આવક ના થાય, માંદગી આવે કે, એવા કોઈ પ્રસંગ બને તે વખતે વેચી નાખે... એને જરૂર હોય ત્યારે એને કોણ પૈસા ધીરવાનું? જેનું સરનામું જ નથી એની બાહેંધરી પણ કોણ આપે? ટૂંકમાં વિચરતી જાતિઓ માટે એમની પત્ની હરતી- ફરતી તિજોરી છે.. અને તમે જે જોડા જેની કિંમત રૂ.૫૦૦ કહો છો એ જોડા ચામડાના અને એવા મજબૂત હોય કે જેમ ઘસાતા જાય એમ મજબૂત થતા જાય.. એ જોડા મહત્તમ ચાલતા હોય છે. આપણા ઘૈડીયા જે ખેતરમાં કામ કરતા એ આવા જ જોડા પહેરતાં. આપણી પાસે પૈસા છે અને આપણે વારે વારે જોડા ખરીદી શકીએ એવી આપણી આર્થિક ક્ષમતા છે પણ આ પરિવારોની એવી કોઈ ક્ષમતા નથી. અને હવે તો આ જોડા પણ નથી રહ્યા પ્લાસ્ટિકના જૂતા પહેરે છે અને ઘણા ખરા તો ઉઘાડા જ પગે ફરે છે..
મારા જવાબ પછી સરપંચ પાસે કોઈ દલીલ નહોતી.. પણ આવી દલીલ કરવાવાળા આ એક જ સરપંચ નથી.. એવા ઘણા છે જે આ પ્રકારની ધારણા કરીને બેઠા છે... 

ફોટોમાં સરપંચની ભાષામાં ખૂબ દાગીના પહેરલા વિચરતી જાતિના બહેન અને જે કીંમતી જોડાની વાત થાય છે એ જોડા...




Sunday, August 24, 2014

The Bharathari families living in Mahadeviya village for the first time got their Ration cards:

In the Mahadeviya village of the Disa Block of Banaskantha District, 12 Bharathari families use to stay for the specific period of a year. Many of them still use to do begging by playing Ravanhattha (a folk music instrument). The rest are doing labour. Despite living here since years they were not having their ration cards. Through the efforts of the VSSM they got their Voter ID cards and also got BPL (Below Poverty Line) ration cards, on 2nd August 2014.

In the photo we can see respected Shri Pradipbhai Shah, Shri Rashmin Sanghavi, both are renowned Chartered Accountants from ‘Friends of VSSM’, the group, which always stood by VSSM as a mentor, guide and a big support. We also can see Ujamshibhai Khandla , a builder, who has also been a technical Support for building the houses for these communities.

At this juncture we also thank Shri Mukeshbhai Gilva, Mamlatdar who took the stock of the situation of these families and had courage to issue BPL cards to them.


ગુજરાતીમાં અનુવાદ...
મહાદેવીયામાં રહેતા ભરથરી પરિવારોને પહેલી વાર મળ્યા રેશનકાર્ડ
બનાસકાંઠા જીલ્લાના ડીસા તાલુકાના મહાદેવિયાગામમાં વર્ષોથી ૧૨ ભરથરી પરિવારો વર્ષનો ચોક્કસ સમય આવીને રહે છે. આ પરિવારોમાંના ઘણા ખરા આજે પણ રાવણહથ્થો વગાડી યાચવાનું કરે છે તો કેટલાક છૂટક મજૂરી કરે છે. આ પરિવારો વર્ષોથી અહી રહેતાં હોવા છતાં એમની પાસે મતદારકાર્ડ કે રેશનકાર્ડ નહોતા. vssm ની મદદથી તેમને મતદારકાર્ડ મળ્યા અને ૦૨/૦૮/૧૪ ના રોજ એમને બી.એલ.પી. રેશનકાર્ડ પણ મળ્યા.
 

ફોટોમાં vssm ના કામમાં મદદરૂપ થતા આદરણીય શ્રી પ્રદીપભાઈ શાહ, શ્રી રશ્મીન સંઘવી અને શ્રી ઉજમશી ખાંદલાના હસ્તે રેશનકાર્ડ લઇ રહેલી ઘરના મોભી બહેનો...


આ પરિવારોની સ્થિતિ જાણી એમને BPL કાર્ડ આપવાની હિંમત દાખવનાર મામલતદાર શ્રી મુકેશભાઈ ગીલવાનો આ તબક્કે આભાર વ્યક્ત કરીએ છીએ..

The Bharathari families living in Mahadeviya village for the first time got their Ration cards:

In the Mahadeviya village of the Disa Block of Banaskantha District, 12 Bharathari families use to stay for the specific period of a year. Many of them still use to do begging by playing Ravanhattha (a folk music instrument). The rest are doing labour. Despite living here since years they were not having their ration cards. Through the efforts of the VSSM they got their Voter ID cards and also got BPL (Below Poverty Line) ration cards, on 2nd August 2014.

In the photo we can see respected Shri Pradipbhai Shah, Shri Rashmin Sanghavi, both are renowned Chartered Accountants from ‘Friends of VSSM’, the group, which always stood by VSSM as a mentor, guide and a big support. We also can see Ujamshibhai Khandla , a builder, who has also been a technical Support for building the houses for these communities.

At this juncture we also thank Shri Mukeshbhai Gilva, Mamlatdar who took the stock of the situation of these families and had courage to issue BPL cards to them.


ગુજરાતીમાં અનુવાદ...
મહાદેવીયામાં રહેતા ભરથરી પરિવારોને પહેલી વાર મળ્યા રેશનકાર્ડ
બનાસકાંઠા જીલ્લાના ડીસા તાલુકાના મહાદેવિયાગામમાં વર્ષોથી ૧૨ ભરથરી પરિવારો વર્ષનો ચોક્કસ સમય આવીને રહે છે. આ પરિવારોમાંના ઘણા ખરા આજે પણ રાવણહથ્થો વગાડી યાચવાનું કરે છે તો કેટલાક છૂટક મજૂરી કરે છે. આ પરિવારો વર્ષોથી અહી રહેતાં હોવા છતાં એમની પાસે મતદારકાર્ડ કે રેશનકાર્ડ નહોતા. vssm ની મદદથી તેમને મતદારકાર્ડ મળ્યા અને ૦૨/૦૮/૧૪ ના રોજ એમને બી.એલ.પી. રેશનકાર્ડ પણ મળ્યા.
 

ફોટોમાં vssm ના કામમાં મદદરૂપ થતા આદરણીય શ્રી પ્રદીપભાઈ શાહ, શ્રી રશ્મીન સંઘવી અને શ્રી ઉજમશી ખાંદલાના હસ્તે રેશનકાર્ડ લઇ રહેલી ઘરના મોભી બહેનો...


આ પરિવારોની સ્થિતિ જાણી એમને BPL કાર્ડ આપવાની હિંમત દાખવનાર મામલતદાર શ્રી મુકેશભાઈ ગીલવાનો આ તબક્કે આભાર વ્યક્ત કરીએ છીએ..

The quest of reviving the fading performing art forms…..

Not many from the younger  generations would be aware of the fact that before cinema, television and  the likes invaded the entertainment world, it was the communities from  nomadic tribes in whom rest the onus of providing entertainment to the society.  The story that we share with you is about one such traditional form of entertainment that is gradually vanishing.

A group of 8 to 10 men from Raval community wander from village to village and perform the act of Tod. it is basically an act in glory and worship of Goddess Amba. Durign the months of Navratri these men visit villages and entertain people with Tod. In the act one of the  men becomes Buddho (old), he dresses up like a police,adorns  ‘ghonghroo’, holds a broom made with peacock feathers in one had and a hunter in another. Other men dressed in a ghaghra and kurta with a turban on head become Sediya (servants  of Goddess). The Sediya sing in glory of the Goddess, perform Garba to please the Goddess. The Buddho also participates in worshipping the Goddess along with the Sediya but once the Goddess is pleased he starts canning the Sediya, it is believed that only if the Sediya are able to endure the caning has the Goddess pleased. 

This rare acts of performing arts are ebbing away. Only one or two groups remain in entire Gujarat who perform Tod. VSSM who is working towards reviving many such beautiful performing arts  is organising an event on 22nd November 2014. 

In the picture below is Valabha as Buddo. Valabha and his group performed Tod during the Ramkatha by Res. Shri. Morari Bapu.

ગુજરાતીમાં અનુવાદ...

વિચરતી જાતિમાંના રાવળ સમુદાયની અદભૂત કળા તોડ..જે હવે લુપ્ત થઇ રહી છે..

મનોરંજનના માધ્યમો ઉપલબ્ધ નહોતા ત્યારે સમાજને મનોરંજન પુરુ પાડવાનું કામ વિચરતી જાતિઓએ જ કર્યું છે. આજે આવી જ એક પરંપરાની વાત કરવી છે.

રાવળ સમુદાયના પુરુષો ૮ થી ૧૦ વ્યકિતઓનું એક જૂથ બનાવી ગામે ગામ ફરીને ટોડ ખેલવાનું કામ કરે અને એનાથી એમનું ગુજરાન ચાલે. ટોડ એટલે મૂળ તો માતાજીની આરાધના. માતાજીના પવિત્ર મહિના ચૈત્ર અને આસોમાં ગામે ગામ ફરીને આ જૂથ ટોડ થકી લોકોનું મનોરંજન કરે. 

જુથમાંથી એક વ્યકિત બુઢ્ઢો બને જે પોલીસ જેવા ખાખી કપડાં પહેરે અને પગમાં ઘૂંઘરું બાંધે એના એક હાથમાં મોરના પીછાંની સાવરણી હોય અને બીજા હાથમાં તાડ હોય. આ તાડ એટલે મુજાળીના ઘાસમાંથી બનેલો ચાબૂક અને બાકીના પુરુષો (ઓછામાં ઓછામાં પાંચ) સેળિયા(માતાજીના સેવકો) બને. આ સેળિયા ઘાઘરો, માથે પાઘડી અને ઘાઘરા ઉપર પહેરણ પહેરે. આ સેવકો માતાજીની આરાધના કરે, ગરબા ગાય એનાથી એમને માતાજી પ્રસન્ન થાય. બુઢ્ઢો પણ ગરબા અને આરાધનામાં ભાગ લે પણ જેવા માતાજી પ્રસન્ન થાય એટલે બુઢ્ઢો એના હાથમાં રહેલા ૧૦ ફૂટ લાંબા તાડથી સેવકો ઉપર વાર કરે જેને તાડ લીધો કેહવાય અને સેવકો આ તાડ ખમી શકે તો જ એને સાચે સાચે માતાજી પ્રસન્ન થયા કહેવાય.. 

રાવળ સમાજની આ અદભૂત કળા આજે લુપ્ત થવાના આરે છે. કદાચ એકાદ બે જૂથ છે જે ક્યારેક ક્યારેક ટોડ ખેલે છે બાકી હવે આ કળાને ધારણ કરનાર કોઈ રહ્યું નથી. ફોટોમાં દેખાય છે એ બુઢ્ઢો એટલે પાંચડાગામના વાલાભા. જેમણે vssmના આગ્રહને માન આપી વિચરતી જાતિઓ માટે આયોજિત પૂજય મોરારીબાપુએ કરેલી રામકથામાં ટોડ નો ખેલ કર્યો હતો. 


વિચરતી જાતિઓની આવી જ અદભૂત પણ વિલુપ્ત થઇ રહેલી કળાને સમજ સમક્ષ ફરી મુકવાનો એક પ્રયાસ ૨૨ નવેમ્બર ૨૦૧૪ ના રોજ ટાગોરહોલમાં કરવાનું આયોજન છે... સમાજ આ કાર્યક્રમમાં સક્રિય સહભાગી બને એવી શ્રદ્ધા સાથે.....